Văn hóa dân tộc, gia đình Việt Nam nói chung, Bình Thuận nói riêng được hình thành và phát triển gắn liền với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, là một chỉnh thể phong phú bao gồm tri thức, tư tưởng, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, pháp luật, phong tục, tập quán và truyền thống… hình thành nên hệ giá trị chân - thiện - mỹ, một hệ giá trị phổ quát của văn hóa dân tộc và mang bản sắc văn hóa truyền thống của Việt Nam. Hệ giá trị đó là các giá trị về truyền thống dân tộc và chuẩn mực con người Bình Thuận như: Tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết, cố kết cộng đồng, tinh thần nhân văn, lạc quan, siêng năng, cần cù, sáng tạo, bất khuất, kiên cường, trung dũng, hiếu học, quan tâm sẽ chia, nghĩa tình, thủy chung, hiếu thảo, lễ phép… đã được kết tinh, hội tụ và trở thành giá trị đặc trưng mang bản sắc văn hóa của các dân tộc Việt Nam. Là một bộ phận của văn hóa dân tộc, giá trị gia đình Bình Thuận luôn thể hiện vai trò quan trọng trong việc lưu giữ và truyền thụ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Mỗi gia đình, bên cạnh những giá trị văn hóa chung của cộng đồng, xã hội, còn có những nét văn hóa truyền thống riêng.

Công đoàn Viên chức tỉnh tổ chức Ngày hội Gia đình yêu thương năm 2022

    Trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận gắn với gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam là một yêu cầu vừa cơ bản, vừa cấp bách để định hướng, đánh giá và điều chỉnh hành vi con người trong xã hội, các thành viên trong gia đình, gia tộc nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã xác định: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; tạo môi trường và điều kiện để phát triển nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật”. Do đó, việc nghiên cứu, xây dựng chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận và gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam hiện nay cần phải được đặt trong bối cảnh của tình hình mới trong nước và của địa phương.

    Từ khi nước ta tiến hành công cuộc đổi mới đến nay, về văn hóa và con người và gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam đã có nhiều mặt tiến bộ đáng kể. Đời sống vật chất và tinh thần có nhiều mặt chuyển biến hơn trước; giáo dục phát triển mạnh về quy mô, số lượng, mạng lưới, trình độ học vấn của Nhân dân được nâng cao; con người ngày càng tiếp cận nhiều hơn với các nguồn thông tin đa dạng và nhiều chiều, từ đó mà kiến thức và nhận thức nhiều mặt được nâng lên. Vấn đề con người và quyền con người được quan tâm hơn, dân chủ có những mặt tiến bộ đáng kể do nhận thức của các cấp và trình độ dân trí được nâng lên. Tinh thần yêu nước, tinh thần dân tộc luôn được giữ vững; các phong trào xóa đói giảm nghèo, uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa, nhân đạo, từ thiện, xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở… đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hoá từng bước được nâng cao; xây dựng môi trường văn hóa đã được chú trọng, nhiều giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và của từng vùng, miền được kế thừa. Một số chính sách, pháp luật tạo cơ sở pháp lý cho công tác xây dựng và phát triển văn hóa, con người, hệ giá trị gia đình Việt Nam được ban hành.

    Tuy nhiên, những kết quả đạt được trên lĩnh vực văn hóa, con người Bình Thuận và gia đình chưa tương xứng với phát triển kinh tế; thụ hưởng văn hóa còn chênh lệch lớn giữa các vùng miền, các tầng lớp Nhân dân; đời sống tinh thần ở một bộ phận dân cư còn khó khăn, thiếu thốn. Xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh tuy được quan tâm nhưng chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Môi trường văn hóa còn tồn tại tình trạng thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội, tội phạm có chiều hướng gia tăng. Chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thói vô cảm, tâm lý tiêu dùng vật chất - vốn là mặt trái của kinh tế thị trường đang thâm nhập vào các ngõ ngách của đời sống, trong từng gia đình. Sự xuống cấp trong đạo đức học đường, trong hoạt động kinh doanh và dịch vụ... đã làm ô nhiễm môi trường văn hóa của địa phương. Đạo đức xã hội có nhiều mặt xuống cấp nghiêm trọng đáng báo động, các tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng, nhất là tệ nạn ma túy, cướp của, giết người.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Chương trình tọa đàm: Gìn giữ giá trị tốt đẹp của gia đình Việt Nam trong xã hội hiện đại

    Trong xây dựng đất nước và hội nhập quốc tế, chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận và hệ giá trị gia đình Việt Nam đang đứng trước những biến động lớn trong bối cảnh chuyển đổi đa chiều, phức tạp của tình hình trong nước và quốc tế. Có sự suy giảm hoặc thay đổi thang bậc ở một số giá trị truyền thống, sự mai một, phai nhạt, thậm chí suy thoái ở một số giá trị vốn được coi trọng trong xã hội truyền thống. Chuẩn mực giá trị văn hóa con người hiện nay đang đứng trước nguy cơ, thử thách và có hướng biến đổi theo các biểu hiện phi truyền thống.

    Muốn địa phương phát triển, văn hóa con người Bình Thuận và hệ giá trị gia đình Việt Nam trở lại với các giá trị chân - thiện - mỹ, những biểu hiện mang bản sắc văn hóa của dân tộc thì mỗi cá nhân và các tổ chức xã hội phải thật sự những thuận lợi, cơ hội; cũng như nghiêm khắc với những tồn tại, hạn chế nêu trên. Do đó, xây dựng chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận gắn với gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam để phát triển bền vững là nhiệm vụ quan trọng, góp phần phát triển văn hóa, hoàn thiện con người Bình Thuận với những đức tính giàu lòng nhân ái, nghĩa tình, thân thiện, trung thực, cần cù, hiếu học, tiết kiệm, sáng tạo, thủy chung, nghĩa tình, lễ phép, hiếu thảo, đoàn kết, yêu thương giúp đỡ lẫn nhau để kế thừa và phát huy.

    * Xây dựng hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Bình Thuận gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam đảm bảo các quan điểm sau đây:

    (1). Phải được đặt ngang hàng với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển bền vững tỉnh.

    (2). Đáp ứng mục tiêu phát triển văn hóa, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của con người Bình Thuận và gia đình Việt Nam; bài trừ hủ tục, mê tín dị đoan; lấy gia đình, dòng tộc, cộng đồng dân cư, tổ chức trong xã hội làm nền tảng để xây dựng, phát triển văn hóa con người Bình Thuận và gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh.

    (3). Đặt trong sự thống nhất, phát triển đa dạng của cộng đồng cư dân, dòng tộc, gia đình các dân tộc trên địa bàn tỉnh với các đặc trưng truyền thống văn hóa dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học.

    (4). Để phát triển bền vững là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở và toàn thể Nhân dân. Nhân dân là chủ thể sáng tạo và hưởng thụ văn hóa, trong đó đội ngũ trí thức giữ vai trò quan trọng.

    (5). Đáp ứng được yêu cầu xây dựng đất nước vì sự nghiệp “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, “gia đình bình đẳng, ấm nho, hạnh phúc, tiến bộ”. Chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận phải tham gia góp phần định hướng, đánh giá và điều chỉnh hành vi của xã hội trong các hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; là biểu tượng cho sự đoàn kết và gắn kết các tầng lớp, các giai cấp, các tôn giáo, các dân tộc, các thành phần kinh tế - xã hội khác nhau, tạo nên sự đồng thuận dân tộc, thống nhất ý chí và tình cảm của Nhân dân trong xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước. Gìn giữ, phát triển hệ giá trị, quy định tiêu chí gia đình Việt Nam tham gia xây dựng gia đình văn hóa, lề lối ứng xử, giao tiếp giữa các thành viên trong gia đình, dòng tộc đảm bảo văn minh, hài hòa, công bằng, chung thủy, yêu thương, hòa thuận và hướng đến xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh.

    (6). Đáp ứng được nhu cầu và nguyện vọng của Nhân dân trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, tạo được sự đồng thuận, nhất quán tham gia ủng hộ và thực hành của Nhân dân.

    (7). Chú ý tới vấn đề bảo vệ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc kết hợp với tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại. Khai thác, kế thừa các giá trị tích cực và tiến bộ trong văn hóa truyền thống của dân tộc, đặc biệt là chủ nghĩa yêu nước và truyền thống nhân đạo, đoàn kết, tương thân tương ái; đồng thời, tiếp thu các giá trị mới tiến bộ của thế giới như tinh thần dân chủ, pháp quyền, khoa học.

    * Xây dựng hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Bình Thuận gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam đảm bảo các mục tiêu sau đây:

    (1). Giảm thiểu đến mức tối đa tình trạng xuống cấp về đạo đức văn hóa con người, đạo đức xã hội sa sút, chuẩn mực giá trị văn hóa con người bị đảo lộn về vị trí, thang bậc; phai mờ các giá trị văn hóa gia đình truyền thống, xáo trộn tôn ti trật tự và thiếu tôn trọng trong ứng xử giữa những người thân trong gia đình.

    (2). Xây dựng các chuẩn mực giá trị văn hóa con người Bình Thuận gắn với gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến các giá trị chân - thiện - mỹ. Phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp gắn với xây dựng, hình thành các giá trị mới của con người và gia đình với các đặc tính cơ bản: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, tự trọng, tự chủ, sống nhân ái, nghĩa tình, trung thực, thân thiện, đoàn kết, có tri thức, có sức khỏe, có trách nhiệm công dân, tuân thủ pháp luật, có tinh thần hợp tác cao, có ý thức bảo vệ môi trường; mẫu mục, tôn trọng, lễ phép, kính trọng, bình đẳng, chia sẽ, tinh thần tương thân tương ái giúp đỡ lẫn nhau.

    (3). Hình thành môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Phát huy vai trò của gia đình, cộng đồng, nhà trường và xã hội trong việc xây dựng môi trường văn hóa, làm cho văn hóa trở thành nhân tố thúc đẩy con người Bình Thuận hoàn thiện nhân cách và xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, tiến bộ. Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là xây dựng con người có nhân cách, có đạo đức, có lối sống đẹp; gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam với các tiêu chí tốt đẹp trong ứng xử và hướng đến xây dựng gia đình hạnh phúc, cộng đồng hạnh phúc, quốc gia phồn thịnh.

    * Xác định hệ giá trị văn hóa, quy định chuẩn mực con người Bình Thuận gắn với gìn giữ, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam:

    (1). Xác định hệ giá trị văn hóa, quy định chuẩn mực con người Bình Thuận ở phạm vi các giá trị mang tính cốt lõi, trọng điểm của con người Việt Nam; kế thừa có chọn lọc và các giá trị truyền thống đã được định hình trong lịch sử con người Bình Thuận; tiếp thu, bổ sung những giá trị tinh hoa của nhân loại. Cấu trúc của các hệ giá trị cần đơn giản, dễ nhớ, dễ vận dụng. Theo đó, hệ giá trị văn hóa, quy định chuẩn mực con người Bình Thuận là: “Dân tộc, dân chủ, nhân văn, pháp quyền, đoàn kết, yêu nước, bất khuất, kiên cường, trung dũng, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo, cần cù và không ngại hy sinh, gian khổ”.

    (2). Xác định hệ giá trị gia đình Việt Nam và Bình Thuận với các nội dung mang tính bản sắc văn hóa truyền thống được hình thành và phát triển qua các giai đoạn lịch sử và tồn tại cho đến nay như: “mẫu mực, nêu gương, tôn trọng, lễ phép, hiếu thảo, quan tâm sẻ chia, yêu thương, nghĩa tình, thủy chung, hòa thuận, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau”.

                                                                Nguyễn Chí Phú